Η ιστορικός τέχνης Ιωάννα Παπαδοπούλου γράφει για το έργο της Ιωάννας Φωτάκη

Σε συνέχεια της προηγούμενής της δουλειάς, η Ιωάννα Φωτάκη εξεικονίζει στον καμβά και «ερμηνεύει» το προσφιλές της θέμα, τις γυναίκες. Με λιγότερο λαογραφική διάθεση από πριν, αλλά εντονότερη εξερευνητική ματιά και οικονομία μέσων κατοπτρίζει τον εσωτερικό κόσμο των γυναικών, αυτή τη φορά από τον περίγυρό της.

Στο έργο της εκπλήσσει δια μιας ο εναλλακτικός τρόπος εγγραφής των χαρακτηριστικών των γυναικών, ο οποίος διαψεύδει την, παραδοσιακά εννοούμενη, συνθήκη «ανάγνωσης». Ο μίτος της αφήγησης στο έργο της Φωτάκη ξετυλίγεται από τα χέρια και ολοκληρώνεται σε αυτά. Μια μονοκονδυλιά αποδίδει σχηματικά την κατακερματισμένη, ακέφαλη μορφή, η οποία χάνει την ακεραιότητα της αλλά όχι την αυτάρκειά της. Η δυσχέρεια «ανάγνωσης» της μορφής αίρεται από τη βαρύτητα που δίνεται στα χέρια, τα οποία επωμίζονται να σκιαγραφήσουν εξ ολοκλήρου τη φυσιογνωμία του απεικονιζόμενου. Γίνονται αφετηρία και απόληξη. Αρκούντος εύγλωττα, απεικονισμένα με εκζήτηση σχεδόν φιλάρεσκη, ανάγουν το λεπτομερειακό και το διακοσμητικό σε ουσιώδες και κερδίζουν το στοίχημα. Τα χέρια γίνονται «πρόσωπα». Με τη θαυμαστή σχεδιαστική τους ποιότητα, αλλά και με την περίτεχνη συμπλοκή τους, συμπυκνώνουν παραδειγματικά τα ηλικιακά χαρακτηριστικά και το στίγμα της προσωπικότητας του απεικονιζόμενου, στοιχεία τα οποία φέρει και αποδίδει δυνητικά το πρόσωπο. Το ζωγραφικό αποτέλεσμα «αποκαθηλώνει» αυτή την αξία του προσώπου, αποσταθεροποιώντας τον θεατή από την ασφάλεια μιας εύπεπτης θέασης του έργου. Η Φωτάκη επιχειρεί μια εκ νέου διερεύνηση της εκφραστικότητας υπό διαφορετικούς όρους.

Την εκφραστικότητα αυτή προεκτείνει και ολοκληρώνει μια ζωγραφική ιδιαιτερότητα. Η καλλιτέχνιδα διαχειρίζεται το από-υλοποιημένο σώμα του απεικονιζόμενου ως είδωλο της συναισθηματικής του φόρτισης. Τοπία η καιρικές συνθήκες καθρεφτίζουν λεπτές αποχρώσεις των υπαρξιακών και θυμικών βιωμάτων εντός του περιγράμματος της μορφής καταλαμβάνοντας τη θέση της σάρκας. Για κάθε «προσωπογραφία» επιλέγεται ένα ενσταντανέ, που, κατά την καλλιτέχνιδα, αποκρυσταλλώνει και απηχεί ουσιαστικά την κυρίαρχη συναισθηματική δυναμική του. Σημαντικότερο διατελεί ότι ο ψυχισμός προσλαμβάνει χαρακτήρα δομικού στοιχείου στη σύνθεση του πίνακα. Υπηρετεί διττό ρόλο, εργαλείο νοηματικής ανάγνωσης, αλλά επιπρόσθετα, και το πιο ενδιαφέρον, αρχιτεκτονικό μέρος της ενότητας του πίνακα.

Ένα ακόμα στοιχείο είναι φανερό στο έργο της Φωτάκη, ότι απολαμβάνει να φέρνει με την αξιοθαύμαστη τεχνική της αρτιότητα τους θεατές αντιμέτωπους με τη σύγχυση και την απορία. Η ζωγραφική της δεινότητα προκαλεί ερωτήματα για το είδος της τεχνικής που χρησιμοποιεί. Η ικανοποίηση αυτή που λαμβάνει επιβεβαιώνεται αυτάρεσκα στο μειδίαμα των κοριτσιών στην ενότητα «Τζοκόντες».

Ιωάννα Παπαδοπούλου
Φεβρουάριος 2006