Ανύψωση

Και ανεβαίνουν το βουνό, πετώντας ένα ρούχο σε κάθε τους βήμα για να πλυθούν από το θεαθήναι, να λυτρωθούν από κάθε αβάσταχτη ματαιότητα. Ρίχνουν τις πλαστές τους ταυτότητες, διεφθαρμένες από τα προσωπεία του φαίνεσθαι. Θέλουν να φτάσουν στην Ουσία τους, την ποτέ αρκετά Ανθρώπινη γι’ αυτούς. Στοχεύουν άυλες περιοχές όπου κατόρθωμα σημαίνει να είσαι μονάχα ο Εαυτός σου. Γυμνοί και ευάλωτοι, στην κορυφή ενός βουνού που λάμπει μες στη μαύρη νύχτα, κάνουν την ύστατη προσπάθεια… Γιατί πάνω σ’ αυτό τον παλλόμενο τόπο, τον απόκρημνο βράχο, υπάρχει ένα αχαρτογράφητο σημείο συνάντησης. Ένα «σημείο-ραντεβού», σ’ αυτά τα απροσμέτρητα ύψη. Όπου οι αιωρούμενες ψυχές των νεκρών, ξεπλυμένες από τις αμαρτίες, απευθύνονται σ’ εκείνες των μαχόμενων αναρριχητών, των «αλπινιστών της κάθαρσης».

Καθισμένος στο πάτωμα του «εργαστηρίου των αποκαλύψεων», ο Κωνσταντίνος Παπαργύρης ξύνει και χαράσσει τη μυστηριώδη ύλη πάνω στον απλωμένο μουσαμά, ζωντανεύοντας με εμπνευσμένες και αυθόρμητες κινήσεις την ουδέτερη ώχρα και τις φορτισμένες αποχρώσεις της. Με τα φθαρμένα του πινέλα, που στεγνώνει στον ήλιο και «ξανακουρεύει», ζωγραφίζει το θρόισμα των κινούμενων φύλλων. Έπειτα, όταν η εύπλαστη φύση αποτυπωθεί στο ακρυλικό ή στο λάδι, πάνω στον τραχύ καμβά, ο Παπαργύρης πετάει τελικά τα σακατεμένα πινέλα. 

«Δε θέλω πια να δημιουργώ εικόνες. Θέλω να με δημιουργούν. Δεν επιθυμώ πια να επιβάλλω το όραμά μου στο χαρτί ή στον καμβά. Αφήνω τα έργα μου να γεννιούνται εξ ανάγκης. Να απελευθερώνονται από μένα. Να απελευθερώνομαι εγώ από αυτά. Και να μου αποκαλύπτουν ποιος είμαι. Βασικά, δεν θέλω πια να έχω τον απόλυτο έλεγχο όσων συμβαίνουν στον καμβά. Θέλω να δώσω τον λόγο σ’ ό,τι προκύπτει φυσικά απ’ το μυαλό και το χέρι μου. Γι’ αυτό τελευταία, αφήνω πολύ χώρο στην τύχη και στο ένστικτο. Δεν μου υπαγορεύω σχεδόν τίποτα. Οι αρχικές μου ιδέες μεταμορφώνονται εντέλει σε κάτι τελείως διαφορετικό. Προσωπικά, αυτό το θεωρώ πρόοδο. Απελευθέρωση.

Όμως δεν σημαίνει ότι αφήνομαι στην ευκολία. Κάθε άλλο. Αντιθέτως αφουγκράζομαι, δηλαδή ακούω με πολλή συγκέντρωση και δεκτικότητα, εκείνο που θέλει να μου πει η αναδυόμενη εικόνα. Μιλάει πρωτίστως για μένα και κάθε φορά ανακαλύπτομαι λίγο περισσότερο. Έτσι μαθαίνω ποιος είμαι χωρίς να μένω αιχμάλωτος των επιρροών μου. Ακόμα κι αν αυτές φανερώνονται με φυσικό τρόπο στα έργα μου.

Σ’ αυτή τη δουλειά, μπορεί κανείς να εντοπίσει αναφορές σε μύθους.

Ο Parcifal Είναι ιδιαίτερα παρών.

Όπως και τα Ευαγγέλια, οι φορείς των καλών ειδήσεων. Οι Άγιοι.

Οι Προστάτες. Το Βυζάντιο. Τα παραμύθια. Κάποιος μυστικισμός που μου ταιριάζει αρκετά. Και επίσης κάποια μοτίβα που θυμίζουν πρωτόγονη τέχνη ή και τους Ίνκας. Θα τολμούσα να πω πως έχω φτάσει σ’ ένα στάδιο όπου η Ζωγραφική είναι εκείνη που με ζωγραφίζει.» 

Και τι βλέπω εγώ; Μια ποίηση γλυκιά και ονειρική, σ’ αυτό τον κόσμο τον μόλις ροζέ, μόλις γαλαζωπό, μόλις πραγματικό… «Γεωμετρίζοντα» μοτίβα, όμως τόσο προσωπικά και αφοπλιστικά δοσμένα, που μου θυμίζουν αμέσως τις χαρακτηριστικές χειρονομίες του Παπαργύρη. Χειρονομίες μιας ψυχής ποτισμένης με εικόνες από τις Μυκήνες και την Αίγυπτο. Ένα ύφος επηρεασμένο από την Ανατολή, τον Μεσαίωνα και τη Λαϊκή Τέχνη. Σ’ αυτό το μαγευτικό πεδίο, τα λεπτεπίλεπτα κλαδιά ντελικάτων δέντρων, μας προσφέρουν παραδόξως μια ακόμα ευκαιρία να «υψωθούμε». Εμείς είμαστε όμως που αντλούμε δύναμη από αυτή την εκλεπτυσμένη βλάστηση, από την όποια γραπωνόμαστε για να «σκαρφαλώσουμε τον αέρα» και ν’ αλλάξουμε ατμόσφαιρα; Να περάσουμε από το χώμα στα σύννεφα; Ή μήπως αντίθετα, η θεληματική Φύση είναι εκείνη που ανιχνεύει στην ατελή μας αθωότητα, σημάδια διαδρομών που θα μας οδηγούσαν σε μια ιδανική μετάλλαξη; Εμείς οι ίδιοι, «υλικό θνητό και φθαρτό», μήπως αποτελούμε μια χρήσιμη «βάση δεδομένων», ένα εγχειρίδιο για να καλύψουμε τις ελλείψεις μας και όλοι μαζί να βελτιωθούμε; Ποιος λοιπόν εμείς ή Εκείνη διαθέτει τα μέσα για να διορθώσει τούτο τον κόσμο; Ποιος έχει περισσότερους πόρους για να τον επισκευάσει προτού σπάσει; Ποιος έχει ανάγκη τον άλλον για να τελειοποιήσει το Όλον; Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Παπαργύρη, δεν υπάρχει αμφιβολία: Η διάδραση είναι αναπόφευκτη για να δοθεί νόημα σε ό,τι ονομάζουμε «Εξέλιξη».

Για την ώρα φαίνεται πως δεν είμαστε παρά μόνο μαριονέτες. Κάτι «εξανθρωπισμένες κούκλες» δεμένες στα νήματα του σκεπτικιστή αλλά πραγματικά ανθρώπινου δημιουργού μας. Ρυθμιστής των κοινών μας πράξεων, παραμένει ωστόσο Ολομόναχος. Απομονωμένος και μπλεγμένος στη ζωγραφική ματιέρα που οργάνωσε με πάθος ο Παπαργύρης. Εμάς τους άλλους τους μικρούς, ανταλλάξιμους και χειραγωγημένους, ίσα που μας έχει σκιτσάρει. Ακούτε όμως τον ήχο του παραδόξου; Μιας παράφωνης μουσικής χορδής που ανοίγει δρόμους προς νέα ενδεχόμενα; Κοιτάξτε! Ο κατασκευαστής των ανθρωπάκων που είμαστε μας έχει τοποθετήσει ψηλά, σαν ν’ αψηφά τον νόμο της βαρύτητας. Δεν επιπλέουμε βέβαια στην ουράνια απεραντοσύνη, αλλά τα νήματα δεν μας εμποδίζουν να Υψωθούμε. Ο μάγος μας είναι καλοσυνάτος και μας συγκρατεί να μη χαθούμε σε διαστάσεις τόσο ανώτερες που θα μας ήταν ακατάληπτες. Μας δείχνει μονάχα την κατεύθυνση: προς τα Πάνω.

Ο Άνθρωπος είναι κτίστης. Στήνει ναούς των οποίων οι στήλες εγείρονται σε επίπεδα που μόνο φωτισμένες ψυχές μπορούν να προσεγγίσουν. Επινοεί πολύπλοκες δομές. Υλοποιεί ασύλληπτα οράματα. Ο Άνθρωπος σε μια εμμονική προσπάθεια να υπερβεί την προσωρινότητά του, δημιουργεί. Κάποτε, πλημμυρίζεται από φαντασία και εφευρετικότητα. Πεθαίνει επί τω έργω. Διαρκώς επανεφεύρει το Ωραίο θέλοντας ν’ αφήσει τα ίχνη του σ’ αυτή την αναβλύζουσα Φύση. Όμως παρατηρήστε σ’ εκείνο το ακαταμάχητο έργο, το «φλογερό» πουλί που θρονιάζει σ’ ένα τέλεια κατασκευασμένο σύμπαν-σύλληψη του Παπαργύρη. Εκεί, μέσα σ’ αυτό το πυκνό και άκρως ποιητικό πεδίο, αποκαλύπτεται το αυτονόητο Συμπέρασμα. Μέσα σε μια πανδαισία φινετσάτων εικαστικών λεπτομερειών, το Ζωντανό ξεχωρίζει αβίαστα. Οι σπουδαιότερες ανθρώπινες δημιουργίες μπορούν ίσως να συγκριθούν μ’ εκείνες της Φύσης. Όμως αυτό που δονείται… Αυτό που αιχμαλωτίζει την προσοχή σε κάθε περίσταση όσο μεγαλειώδης και αν είναι, παραμένει ό,τι Ζει. Ό,τι κανείς και με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να παγώσει. Λοιπόν, ας ζήσουμε. Και ας αφήσουμε στο πέρασμά μας, αν μπορούμε, δείγματα ομορφιάς. Ας σεβαστούμε όμως αυτή τη Φύση, που μέσα στη διαρκή της αναγέννηση αποτελεί την Πρώτιστη Δημιουργία και την Ύψιστη Καλλιτέχνιδα που μας προσφέρει, γενναιόδωρα και με εμπιστοσύνη, ένα πλαίσιο για να υπάρχουμε και να δημιουργούμε.

Μαρίνα Κανακάκη
Ιστορικός Τέχνης – Μουσειολόγος