Η συγκίνηση του βλέμματος στη ζωγραφική του Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλου

Αν η ζωγραφική είναι απεικόνιση «εκ της ζώσης φύσεως», όπως ορίζουν τα παλιά έγκυρα λεξικά της ελληνικής γλώσσας ερμηνεύοντας φράσεις των αρχαίων κειμένων, τότε ο Κώστας Παπατριανταφυλλόπουλος (1951) αποτελεί έναν από τους ευάριθμους πλέον σήμερα πιστούς λειτουργούς της – υπολογίζοντας τη φθορά της λεκτικής κατάχρησης, θα φοβόμουν να πω: μύστες της.

Τα έργα που παρουσιάζει στην έκθεση, όλα με ελαφριές ύλες (τέμπερες, υδατογραφίες, παστέλ), δείχνουν ότι δεν χρειάζονται πολλά για να επιτελεστεί το θαύμα της εικαστικής δημιουργίας: καθαρό βλέμμα, βιωμένο σχέδιο, αίσθηση του μεσογειακού φωτός, εσωτερική μετάπλαση των θεμάτων, και προπάντων απλή, πυκνή διατύπωση. Ο Παπατριανταφυλλόπουλος, έχοντας μαθητεύσει κοντά σε μαΐστορες της ζωγραφικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών –τους Γιώργο Μαυροΐδη (1912-2003) και Κωνσταντίνο Ξυνόπουλο (1929-2001)–, αντιμετωπίζει τα πράγματα με άλλο ήθος, σαν ιερά, μέσα από την άσκηση. Οι σπουδές του ως υποτρόφου του γαλλικού κράτους στο Παρίσι, στη Σχολή Καλών Τεχνών, δίπλα στον ευαίσθητο παραστατικό Pierre Carron (1932), δυνάμωσαν την ανάγκη του να γνωρίσει την καλλιτεχνική δημιουργία πολλών ακόμα καλλιτεχνών, στρέφοντάς τον προς τον ρεαλισμό του 20ου αιώνα. Θήτευσε όμως επίμονα και στη ζωγραφική των προσωπογραφιών του Φαγιούμ, στα αποκαλυπτικά χρώματα των ψηφιδωτών, καθώς και στη μεταβυζαντινή και τη λαϊκή ζωγραφική. Ερασιτεχνικά επιδίδεται, τέλος, στην κεραμική.

Τόσο τα τοπία του της εξοχής και της θάλασσας, όσο και οι εικόνες του καθημερινού περίγυρού του μας διδάσκουν την προσήλωσή του στο αληθινό. Το αρχαίο γλυπτό κεφάλι της Υγείας και τα υπόλοιπα αντικείμενα σε τέμπερά του συνιστούν σπάνιες χρωματικές μελέτες. Τα τοπία στις υδατογραφίες του κρατούν γενικά τη δροσιά της ώρας που τα γέννησε. Η κόκκινη τέντα στην παραλία σε υδατογραφία του γεμίζει με αίμα τη ζωγραφική επιφάνεια. Το εκκλησάκι σε μιαν άλλη υδατογραφία του αποδίδεται με την ανέγγιχτη αγνότητα της πρώτης επαφής, «νανουριζόμενον από τα άσματα τα οποία ο άνεμος έψαλλε δι’ αυτό», κατά την παπαδιαμαντική ρήση. Δεν λείπουν και τα στιγμιότυπα που, σαν σκίτσα, διασώζουν κάτι από τη φευγαλέα καθημερινότητα, όπως τα παστέλ με το βαγόνι του τρένου ή τους καθισμένους με την πλάτη μπροστά στη θάλασσα.

Δουλεύοντας αρκετά, με μνήμες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας παράδοσης, ο Κώστας Παπατριανταφυλλόπουλος δεν εκβιάζει τη νεωτερικότητητα στη ζωγραφική του. Θα ισχυριζόμουν μάλιστα ότι παραβλέπει σκοπίμως κάθε ιδεολόγημα περί μοντέρνου, γιατί ενδιαφέρεται με διάκριση για τη ζωγραφική ως συνεχή δοκιμασία και μόνο. Ρεαλιστής, χωρίς να καταντά στεγνά περιγραφικός, φτάνει να βλέπει με τα δικά του μάτια. Και με τα έργα που εκθέτει μας μετακενώνει τη συγκίνηση του βλέμματός του.

Δημήτρης Παυλόπουλος
Ιστορικός της Τέχνης
Λέκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

* Από τον κατάλογο της έκθεσης του Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλου, Αίθουσα Τέχνης Γαβράς, Αθήνα, 2005.