Είναι όλα ψέμα

Η Νατάσσα Πουλαντζά παρουσιάζει μια σειρά έργων που ξεκίνησε να δουλεύει το 2010, μια σειρά που εκτείνεται μέχρι σήμερα, διαρκώς διευρύνεται, εξελίσσεται, εμπλουτίζεται, βρίσκεται σε ενεστώτα χρόνο. Με τρόπο συστηματικό, προσωπική ένταξη, καίριο προβληματισμό και μια συνειδητή στάση, η δημιουργός διερευνά κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με τη γνώση, την επικοινωνία, τη λειτουργία της μνήμης, την πραγματικότητα και την ψηφιακή της εκδοχή, την ενδοσκοπική διαδικασία της καλλιτεχνικής παραγωγής, τις διαφορετικές εκδοχές των πραγμάτων και των καταστάσεων πέρα από τη φαινομενική τους όψη, τις βεβαιότητες –την αναίρεση και την υπέρβασή τους–, προτείνοντας την περιήγηση σ’ έναν κόσμο εικόνων όπου τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα είναι ρευστά και διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενα. Και αυτό το πετυχαίνει όχι αφηγηματικά και περιγραφικά, αλλά δομικά και εσωτερικά με την ίδια την εικαστική της γραφή και τη στροφή στη βαθύτερη ουσία των αναζητήσεών της. Πρόκειται για έργα στα οποία η ισχυρή ιδέα συνυπάρχει με την υψηλή ποιότητα της τεχνικής τους πραγμάτωσης και ολοκλήρωσης, και, ταυτόχρονα, συγκροτούν μια ολοκληρωμένη πρόταση και κατάθεση, ένα διαδραστικό και αμφίδρομο εικαστικό περιβάλλον –ευρηματικό, ευφάνταστο και πρωτότυπο–, πλούσιο σε περιεχόμενο, επιδεχόμενο πολλαπλές αναγνώσεις και προσεγγίσεις, διαμορφώνοντας ένα φιλόξενο πλαίσιο οπτικής παρατήρησης, κινητοποιώντας τις σχέσεις συμμετοχής-συνενοχής ανάμεσα στις εικόνες και στον θεατή, επιτείνοντας τη διαρκή εγρήγορση του βλέμματός του και το αντιληπτικό του υπόβαθρο, τις δυνατότητες της αισθητηριακής και νοητικής πρόσληψης. Ο γενικός τίτλος «Είναι όλα ψέμα» (εν μέρει διαφωτιστικός, σε κάθε περίπτωση όμως αμφίσημος) δεν συνιστά μια κατάφαση ή μια αξιωματική διαπίστωση, αρνούμενος τη μονοδιάστατη ερμηνεία.

Η σειρά αποτελείται από δύο ενότητες. Στην πρώτη (Ανεπίκαιρες συναντήσεις), η Νατάσσα Πουλαντζά, εκκινώντας από έργα γνωστών ζωγράφων, τα ζωγραφίζει εκ νέου (ακρυλικά σε καμβά) φτιάχνοντας αντίγραφα. Στη συνέχεια, τυπώνει ψηφιακά απευθείας πάνω στη ζωγραφική επιφάνεια πορτρέτα από σημαντικές προσωπικότητες –ποιητές, λογοτέχνες, φιλοσόφους–, κυρίως του 19ου και 20ου αιώνα. Οι συνθέσεις των William Turner, Gerhard Richter, Barnett Newman, Willem de Kooning, Vincent van Gogh και Roy Lichtenstein συναντούν τα πρόσωπα των William S. Burroughs, Ludwig Wittgenstein, Albert Camus, Friedrich Nietzsche, Marcel Proust, Oscar Wilde, ανάμεσα σε πολλά άλλα. Η επικάλυψη των έργων με τις εκτυπώσεις, τα ακυρώνει, μετατρέποντάς τα σε κάτι εντελώς νέο, ορίζοντας για τη Νατάσσα Πουλαντζά ένα είδος σημειώσεων, έναν χώρο επάνω στον οποίο συλλέγει πληροφορίες. Οι συναντήσεις, όπως εμφατικά δηλώνεται, είναι «ανεπίκαιρες και τυχαίες», χωρίς καμία πρόθεση συγκεκριμένης αφήγησης ή εννοιολογικής σύνδεσης, βασίζονται, πρωτίστως, σε προσωπικούς και αισθητικούς συνειρμούς της δημιουργού. Η δεύτερη ενότητα με τον συμπληρωματικό τίτλο «…missing piece…», προέρχεται από την πρώτη και αποτελείται από μοναδικές ψηφιακές εκτυπώσεις σε χαρτί. Το τμήμα της σύνθεσης που χάθηκε στην πρώτη ενότητα από την ψηφιακή εκτύπωση αναδύεται ως αυτόνομο πλέον έργο, αποκομμένο από το προηγούμενο ζωγραφικό του περιβάλλον και από τις οποιεσδήποτε πιθανές αφηγήσεις και συνδέσεις είχε δημιουργήσει η προηγούμενη εικόνα. Αυτό είναι το στοιχείο-κομμάτι που λείπει, η απόσταση που πρέπει να καλυφθεί, η απουσία που πρέπει να αναιρεθεί και να γεμίσει, προκειμένου να βρεθεί το σημείο επαφής μας με την υπόσταση και τη συνθήκη του έργου. Είναι η υλοποίηση της ανάμνησης της χαμένης εικόνας, η επιθυμία οπτικοποίησης της μνήμης, η εξερεύνηση της αίσθησης της απώλειας που τη συνοδεύει, ο τρόπος με τον οποίο αυτή ανασκευάζει ή επανεγγράφει την πραγματικότητα.

Η συγκεκριμένη δουλειά της Νατάσσας Πουλαντζά, στο ίδιο πλαίσιο αναζήτησης, διεύρυνσης και πειραματισμού, ολοκληρώνεται με το ψηφιακό παιχνίδι-εφαρμογή-έργο «Game of Fortune», το οποίο απαιτεί τη συμμετοχή του θεατή και το οποίο έχει αναφορά στο τυχερό παιχνίδι που είναι γνωστό ως «κουλοχέρης», «φρουτάκια» κ.ά. Στη θέση των εικόνων που «τρέχουν», υπάρχουν επεξεργασμένες φωτογραφίες από έργα γνωστών ζωγράφων στην πρώτη στήλη και πορτρέτα γνωστών στοχαστών του 19ου και 20ού αιώνα στη δεύτερη. Ο παίκτης-χρήστης της εφαρμογής πατάει το κουμπί έναρξης του παιχνιδιού και οι εικόνες αρχίζουν να «ρολάρουν» ώσπου καταλήγουν σε έναν τυχαίο συνδυασμό των προηγούμενων εικόνων, ο οποίος εμφανίζεται στην τρίτη στήλη της οθόνης. Όταν ο «παίκτης» μείνει ικανοποιημένος από τον τυχαίο συνδυασμό εικόνων, που προκύπτει στην οθόνη του υπολογιστή, προχωράει στην εκτύπωση ενός μοναδικού και αυθεντικού έργου υπογεγραμμένου από τη δημιουργό. Το παιχνίδι, σε συνδυασμό με τα έργα της έκθεσης, συγκροτούν μια ολοκληρωμένη πρόταση και κατάθεση, ένα διαδραστικό και αμφίδρομο εικαστικό περιβάλλον –ευρηματικό, ευφάνταστο και πρωτότυπο–, πλούσιο σε περιεχόμενο, επιδεχόμενο πολλαπλές αναγνώσεις και προσεγγίσεις, διαμορφώνοντας ένα φιλόξενο πλαίσιο οπτικής παρατήρησης, κινητοποιώντας τις σχέσεις συμμετοχής-συνενοχής ανάμεσα στις εικόνες και τον θεατή, επιτείνοντας τη διαρκή εγρήγορση του βλέμματός του και το αντιληπτικό του υπόβαθρο, τις δυνατότητες της αισθητηριακής και νοητικής πρόσληψης.

Γιάννης Μπόλης
Ιστορικός Tέχνης – Επιμελητής Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης 
(MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη)

* Από τον κατάλογο της έκθεσης της Νατάσας Πουλαντζά «Είναι όλα ψέμα», Γκαλερί Ζουμπουλάκη, 2016.