Κώστας Σιαφάκας, έκθεση ζωγραφικής στον Χώρο Τέχνης «24»

Όταν μιλούμε για την τέχνη, μπορούμε να το κάνουμε με διάφορους τρόπους, μπορούμε να συζητήσουμε για συγκεκριμένα έργα, για καλλιτέχνες, για αντιδράσεις που προκάλεσαν, για κριτικές που γράφτηκαν ή επηρέασαν, για θεωρίες που κυριάρχησαν κ.λπ.

Σχεδόν πάντα εν μέσω όλων αυτών λησμονούμε ή αγνοούμε ότι η τέχνη είναι σαν την πίστη, υπάρχει ένα μυστικό στοιχείο που την ωθεί, μια κρυφή ανταύγεια που τη φωτίζει, ένα υπόγειο ρεύμα ψυχικό που συναντιέται με εκείνο που σε άλλες εποχές ονόμαζαν ουράνιο. Οπωσδήποτε πάντως η τέχνη παραμένει υπόθεση μυστική, που την καταλαβαίνουν και την υποθάλπουν οι μυημένοι. Το δυστύχημα είναι ότι στους σημερινούς «χαλεπούς καιρούς», που έλεγε ο Χέλντερλιν, πολλοί από τους υποτιθέμενους μυημένους, είτε προδίδουν την τέχνη, είτε η μύησή τους είναι λειψή: κάτι σαν να «λάδωσαν» για να εισέλθουν στο άδυτο.

Από μια προηγούμενη έκθεσή του το 2006 ο ζωγράφος αυτός ανέδιδε ηρεμία και αρμονία. Όταν η ζωγραφική τέχνη δεν προκαλεί, δεν κραυγάζει, δεν βιάζει (πρωτίστως την όραση), είτε είναι κάτι ουδέτερο είτε κάτι θαυμαστό. Γιατί φανερώνει μια συμφιλίωση. Τη συμφιλίωση του καλλιτέχνη με τον εαυτό του και με τη φύση. Που σημαίνει τελικά με την κρυφή όψη των πραγμάτων. Για να αποτυπώσεις τη γαλήνη ενός τοπίου δεν αρκεί να αναπαραστήσεις καλά το σχήμα και το χρώμα: πρέπει να μπορείς να συναντηθείς εσωτερικά μαζί του. Όχι να το κατακτάς, αλλά να αφήνεις να σε κατακτά εκείνο. Προϋπόθεση βέβαια η άσκηση που απαιτεί να κάνεις χώρο μέσα σου: να αφήνεις τα πράγματα να σχηματίζονται όχι από εσένα αλλά μέσα από εσένα.

Ο Σιαφάκας αποτυπώνει στα έργα τη σχέση του με τα πράγματα, όχι μονάχα τη θέση τους στον χώρο. Έτσι καταφέρνει μεγάλη ενότητα σχημάτων και χρωμάτων. Στα καλύτερα έργα του το χρώμα έχει την πρωτοκαθεδρία, έτσι που απορροφά το σχήμα κι ενώ τα πράγματα στερεώνονται στον χώρο, την ίδια στιγμή τον υπερβαίνουν. Στην πρόσφατη έκθεσή του παρουσίασε εργασία της τελευταίας τετραετίας. Η κύρια διαφορά από προηγούμενες δουλειές του είναι η έντονη φωταύγεια. Υπάρχουν λάδια, υδατογραφίες, μολύβια, προσωπογραφίες.

Ο ζωγράφος δεν μένει στην εξωτερική περιγραφή προσώπων και πραγμάτων. Μοιάζει να προχωρεί αναζητώντας την ήρεμη ομορφιά, ένα καταστάλαγμα στο οποίο φτάνεις διασχίζοντας ή υπερβαίνοντας τη διάχυση, την εξωστρέφεια, την αποσπασματικότητα, της εποχής και της κοινωνίας. Έχει επίγνωση ότι καλείται ειδικά στους καιρούς μας σε μια τεράστια αφαίρεση –προπαντός εκείνων που μας βομβαρδίζουν– καθημερινά και σε απόλυτη συγκέντρωση στο έργο: να δει για να μεθέξει, όχι να δει για να αναπαραστήσει. Να αφομοιώσει την απλότητα, την ομορφιά, την ησυχία, τον ρυθμό. Ανάμεσα στους δασκάλους ο Σεζάν του έμαθε ότι αυτό που βλέπει είναι «η θέα που ο Pater omnipotens, o aeterne Deus απλώνει μπροστά στα μάτια του». Έτσι μας δείχνει τα πράγματα και τα πρόσωπα αλλιώς. Ακόμη και οι ζωγραφιές του με μολύβι μας οικειώνουν με μια άλλη αίσθηση ζωής που καταργεί το εφήμερο και παραδίδει στο βλέμμα κάτι από την αιωνιότητα ή το μυστήριο.

Σωτήρης Γουνελάς

* Σαββατιάτικο φύλλο της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», ένθετο «Βιβλιοθήκη», 3 Σεπτεμβρίου 2011.