Για το Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης 2024 σε συνεργασία με το The Courtauld Institute of Art, London υποδεχτήκαμε την Elisa Ferroni στην επιμελητική κατεύθυνση από τις 8 Σεπτεμβρίου έως τις 20 Οκτωβρίου 2024.

Η Elisa Ferroni (γ.1994) είναι επιμελήτρια, συγγραφέας και πτυχιούχος αρχιτέκτονας που ζει και εργάζεται στη Βερόνα και στο Λονδίνο. Έλαβε πτυχίο και μεταπτυχιακό στην Αρχιτεκτονική από το Politecnico του Μιλάνου και πρόσφατα ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Ιστορίας της Τέχνης στο Courtauld Institute of Art στο Λονδίνο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής της σταδιοδρομίας, η Elisa έχει εργαστεί εκτενώς στο σχεδιασμό και στην επιμέλεια εκθέσεων συνεργαζόμενη με διεθνείς γκαλερί, μουσεία και εθνικά ιδρύματα, όπως το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας. Μέσα από το επιμελητικό της έργο διερευνά τις κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις της οικειότητας και της ταυτότητας, την οικολογία, το φύλο και αφηγήσεις της παρεκτροπής. Κεντρική θέση στην πρακτική της είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ λόγου και εικόνας, καθώς και εικόνας και ήχου.

Η επιμελήτρια Elisa Ferroni επελέγη από την Επιτροπή:
Caroline Levitt, Επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης, The Courtauld, Lucy Bradnock, Αντιπρύτανης Έρευνας, The Courtauld, Anna Somers Cocks OBE, Ιδρύτρια της “Arts Newspaper” και ιστορικός τέχνης, Ελισάβετ Πλέσσα, ιστορικός τέχνης- επιμελήτρια, και Δώρα Βασιλάκου, Υπεύθυνη Συλλογής Σωτήρη Φέλιου.

Η Elisa πέρασε 6 εβδομάδες στην Αθήνα όπου γνωρίστηκε με καλλιτέχνες της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου, καθώς και κορυφαίους επαγγελματίες της τέχνης που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να εμπλακεί σε εκτεταμένες συζητήσεις με τον Σωτήρη Φέλιο. Με βάση τα ενδιαφέροντα και την ερευνητική της πρόταση, σχεδιάστηκε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα επισκέψεων, συζητήσεων και ξεναγήσεων σε εκθέσεις, μουσεία και ιδρύματα, με επίκεντρο την έννοια της αναμονής που διατρέχει πολύπλευρες γεωγραφίες και χρονικότητες καθώς και τις διαφορετικές εκδηλώσεις της στους κοινωνικούς, προσωπικούς και πολιτικούς τομείς.

H ΕΚΘΕΣΗ

H Συλλογή Σωτήρη Φέλιου και το Courtauld Institute of Art, μέσα από το «Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης» παρουσιάζουν την έκθεση «Until you come back: Γεωγραφίες και Χρονικότητες της Αναμονής από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου» σε επιμέλεια της Elisa Ferroni. Η έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη 9 Οκτωβρίου και ώρα 18.00-21.00 στον χώρο «16 Φωκίωνος Νέγρη», Αθήνα και θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2024. Στη διάρκεια της έκθεσης θα λάβει χώρα ένα παράλληλο πρόγραμμα ξεναγήσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Παράλληλες διαδικτυακές εκδηλώσεις θα ανακοινωθούν σύντομα.

Η έκθεση «Until you come back: Γεωγραφίες και Χρονικότητες της Αναμονής από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου» είναι η τρίτη έκθεση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Φιλοξενίας και αποτελεί το επιστέγασμα της δίμηνης παραμονής της υπότροφης επιμελήτριας Elisa Ferroni στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας είχε τη δυνατότητα να εμβαθύνει τις γνώσεις της σχετικά με τη σύγχρονη ελληνική τέχνη μέσα από συναντήσεις με δημιουργούς, κοινότητες και επαγγελματίες του εικαστικού χώρου καθώς και μέσα από την μελέτη του αρχείου και των έργων της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου.

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής, φωτογραφίας και γλυπτά από τους/τις: Γιώργος Αυγέρος, Μαριλίτσα Βλαχάκη, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Τάκης Ζερδεβάς, Ηλίας Καρράς, Κώστας Λαλές, Αφροδίτη Λίτη, Αλεξία Μαρούλη, Robert McCabe, Τάσος Μαντζαβίνος, Χρήστος Μποκόρος, Βάλλυ Νομίδου, Αντώνης Ντόνεφ, Γιάννης Παλαιολόγος, Αχιλλέας Παπακώστας, Κώστας Παπανικολάου, Δαυίδ Σαμπεθάι, Αντώνης Στάβερης, Μισέλ Φάις, Ιωάννα Φωτάκη, Μαρία Χατζηανδρέου.

Την έκθεση συνοδεύει δημόσιο πρόγραμμα ξεναγήσεων και εκπαιδευτικών εργαστηρίων.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑΣ

Από την εποχή που οι θεοί και οι θεές του Ολύμπου όριζαν τις ζωές των θνητών, ο
μύθος της αδιάκοπης ύφανσης της Πηνελόπης συμβολίζει την ουσία της αναμονής.
Μέρα και νύχτα, η βασίλισσα της Ιθάκης έπλεκε και ξήλωνε το υφαντό της, μεταβάλλοντας τη φυσική ροή του χρόνου. Δεν βρισκόταν όμως σε παθητική κατάσταση αλλά, αντίθετα, είχε το θάρρος να ενστερνιστεί μια αίσθηση προσδοκίας, αναμένοντας πιστά την επανένωση με τον αγαπημένο της. Για να προστατεύσει τον εαυτό της και το κύρος της, η Πηνελόπη κατέστρωσε ένα ευφυές τέχνασμα, μετατρέποντας την ιστορικά παθητική πράξη της αναμονής σε πράξη αντοχής και ενδυνάμωσης.

Από τους επικούς στίχους της Οδύσσειας του Ομήρου έως και τη μοντέρνα ποίηση του Καβάφη, η αναμονή εμφανίζεται ως μία υποβόσκουσα πράξη που πλοηγεί το χρόνο και διαχέεται στον ελληνικό πολιτισμό. Σε ένα μεταβατικό χώρο ανάμεσα σε αναμνήσεις του παρελθόντος και φιλοδοξίες για το μέλλον, η αναμονή συνυφαίνει την απουσία με την παρουσία.

Με τη χρήση ποικίλων μέσων, επιλεγμένοι καλλιτέχνες από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου εξετάζουν διαφορετικές αισθητικές αναπαραστάσεις της αναμονής, αποκαλύπτοντας στον καμβά, σε χαρακτικά και γλυπτά, την γλυκόπικρη αίσθηση της νοσταλγίας, την πίστη στην πραγμάτωση, και την επιθυμία για περιπέτεια. Όταν βλέπει κανείς τις στιγμές της αναμονής από αυτή την οπτική, ανακαλύπτει σύντομα τις αμέτρητες γεωγραφίες και χρονικότητες που ξεδιπλώνονται, επιτρέποντας στην ακινησία να δράσει εντός μας.

Ξεκινώντας από τις κοινωνικές και υλικές του εκφάνσεις, μεταβαίνοντας σε ενδόμυχες όψεις του αυτοπροσδιορισμού, και καταλήγοντας στη δυναμική των ταξιδιών με κίνητρο ελπίδες και επιθυμίες, η έκθεση εξερευνά τον ενδιάμεσο αυτό χώρο μέσω τριών ενοτήτων.

Οι Γεωγραφίες της Αναμονής διερευνούν καθημερινές αναπαραστάσεις της αναμονής: αστικοί χώροι, δρόμοι και καθημερινά αντικείμενα μετατρέπονται σε σενάρια που διατηρούν θραύσματα ενός μυστήριου χώρου προσδοκίας. Σε στιγμές περισυλλογής, πλήξης, παύσης, οι καλλιτέχνες – σα να θέλουν να τις παγώσουν, σα νεκρή φύση – αποτυπώνουν φευγαλέες στιγμές, παλεύοντας με την αναπόφευκτη πάροδο του χρόνου και το γενεακό διαχωρισμό που συνεπάγεται. Κι όμως, ξετυλίγονται και στιγμές χαράς, εάν κανείς παραμείνει σε μια κατάσταση συνειδητότητας. Όπως παρατηρεί ο ανθρωπολόγος Tim Ingold, το να θέσει κανείς τον εαυτό του συνειδητά σε κατάσταση αναμονής σημαίνει πως παραμένει ανοιχτός «στην πιθανότητα του να μην ξέρει». Όπως λέει: «Οι επιστήμονες εκπλήσσονται , αλλά δε μένουν εμβρόντητοι, όταν οι προβλέψεις τους είναι λανθασμένες. […] Αντίθετα, εκείνοι που είναι δεκτικοί και παρατηρούν τον κόσμο, […] κυρίως τα παιδιά, παρ’ όλο που είναι πάντα εμβρόντητοι, δεν εκπλήσσονται ποτέ». (Ingold, On not Knowing and Paying Attention: How to Walk in a Possible World, 2022).

Η Πραγμάτωση και Αυτοπραγμάτωση ερευνά το πώς η αναμονή διασταυρώνεται με τη γυναικεία αντοχή, ερμηνεύοντάς την ως μια μετασχηματιστική διαδικασία. Στην ενότητα αυτή, η αναμονή μετατρέπεται σε μια καταλυτική διαδικασία εξέλιξης, μια στιγμή κάθαρσης μέσω της οποίας οι γυναίκες συνδιαλέγονται με την υποκειμενικότητά τους και διεκδικούν την επίδρασή τους στη σύγχρονη κοινωνία.

Το Ταξίδι, ως κλιμάκωση, ενσαρκώνει την επιθυμία της δημιουργίας και της
πραγμάτωσης μέσω της κίνησης. Με τα μάτια ανοιχτά, άνθρωποι ξεκινούν ταξίδια,
με την υπόσχεση νέων τόπων και καλύτερων αύριο. Σε ένα συνδυασμό κίνησης και ακινησίας, οι επιβάτες βιώνουν την αίσθηση της σωματικής κίνησης ενώ παραμένουν, στην πραγματικότητα, σε στάση. Οι αιωρούμενοι αυτοί χώροι, ανάμεσα στην αναχώρηση και την άφιξη, ενσαρκώνουν τη λαχτάρα για ό,τι έμεινε πίσω και την προσδοκία για ένα αύριο που δεν έχει ακόμα αποκαλυφθεί – ένα συναίσθημα που απηχεί έντονα τις εμπειρίες των σημερινών μεταναστών σε όλο τον κόσμο.

Στην ταχύρρυθμη εποχή που ζούμε, όπου δε φαίνεται να είναι επιτρεπτοί οι ενδιάμεσοι
χώροι και οι χρονικότητες, η έκθεση Until you come back μας προσκαλεί να αντιληφθούμε τις στιγμές της αναμονής σαν πολύτιμες ευκαιρίες για αυτοστοχασμό και συντροφικότητα. Μας καλεί να περιμένουμε να δούμε τι θα προκύψει, με υπομονή και πίστη, και να ενστερνιστούμε τη δεκτικότητα στις μεταβατικές στιγμές. Οι παύσεις μπορούν να γίνουν αποφασιστικές στιγμές για δημιουργία και δράση, γιατί πολλές φορές είναι στις πτυχές του χώρου και τα σκουντουφλήματα του χρόνου που αναδύεται το απρόσμενο και που, τελικά, συμβαίνει κάτι ουσιαστικό.

Σχεδιασμός προγράμματος: Δώρα Βασιλάκου
Το Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης για το 2024 υποστηρίζεται από το Ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία» και το Υπουργείο Πολιτισμού.