Η τρίτη συμμετέχουσα του Προγράμματος Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, Maria Alessio παρέμεινε στην Αθήνα από τις 23 Σεπτεμβρίου έως τις 6 Νοεμβρίου 2023. Κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων της παραμονής της πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε ατελιέ καλλιτεχνών, συναντήσεις με επιμελητές και επιμελήτριες καθώς και ξεναγήσεις σε μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα, ενώ τις τελευταίες δύο εβδομάδες δόθηκε έμφαση στην οργάνωση και την υλοποίηση της εικαστικής ομαδικής έκθεσης, η οποία αποτέλεσε μέρος της ερευνητικής πρότασης της συμμετέχουσας.

Η επιμελήτρια Maria Alessio επελέγη από την Επιτροπή:
Deborah Swallow, Πρύτανης, The Courtauld Institute of Art, Anna Somers Cocks OBE, Ιδρύτρια της Arts Newspaper, Caroline Levitt, Διευθύντρια του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης, The Courtauld Institute of Art, Ελισάβετ Πλέσσα, ιστορικός τέχνης-επιμελήτρια και Δάφνη Πολίτη, πρώην Επικεφαλής του Προγράμματος Φιλοξενίας, Συλλογή Σωτήρη Φέλιου.

Η Maria Alessio ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές της σπουδές στο Courtauld Institute of Art, Λονδίνο το 2022 ενώ το 2023 έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο (MA Curating the Art Museum) από το ίδιο πανεπιστήμιο. Ανέπτυξε ενδιαφέρον για τις διαπολιτισμικές σπουδές, με έμφαση στις πολιτιστικές ανταλλαγές που συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Η ερευνητική της πρόταση αφορούσε στην εξερεύνηση των τοπίων και των τόπων πέρα από την καθιερωμένη ζωγραφική τους αναπαράσταση, ως κάτι πενυματικό, μυθικό και προσωπικό. Υπό αυτό το θεματολογικό πρίσμα, σχεδιάστηκε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα επισκέψεων και ξεναγήσεων σε εκθέσεις, συζητήσεων με καλλιτέχνες και επαγγελματιές του χώρου, με επίκεντρο τις μορφές ζωγραφικής τοπίου, την ιστορία της τέχνης, την ανθρώπινη εμπειρία και τους μύθους που σχετίζονται με την έννοια του τόπου.

Η έρευνα της Maria Alessio κατέληξε στην έκθεση «Μία αίσθηση του τόπου: Ίχνη τοπίων από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου» και περιλάμβανε περισσότερα από 30 έργα ζωγραφικής και γλυπτά από 20 καλλιτέχνες της Συλλογής.

Η έκθεση

Το Πανεπιστήμιο Ιστορίας της Τέχνης, The Courtauld Institute of Art, London και η Συλλογή Σωτήρη Φέλιου μέσα από το «Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης» παρουσιάζουν την έκθεση «A sense of place: Ίχνη τοπίων από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου», σε επιμέλεια της Maria Alessio. Η έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη, 25 Οκτωβρίου 2023 και ώρα 18.00-21.00 στον χώρο τέχνης «16 Φωκίωνος Νέγρη», Αθήνα και θα διαρκέσει μέχρι και τις 11 Νοεμβρίου 2023.

Η έκθεση «A sense of place: Ίχνη τοπίων από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου» είναι η δεύτερη έκθεση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Φιλοξενίας και αποτελεί το επιστέγασμα της παραμονής της επιμελήτριας Maria Alessio στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας είχε τη δυνατότητα να εμβαθύνει τις γνώσεις της σχετικά με τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, μέσα από συναντήσεις με δημιουργούς, καλλιτεχνικές κοινότητες και πολιτιστικούς φορείς του εικαστικού χώρου της Αθήνας καθώς και τη συναναστροφή της με τα έργα της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου.

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής και γλυπτά από τους καλλιτέχνες: Ηώ Αγγελή, Αλέκο Λεβίδη, Αφροδίτη Λίτη, Ανδρέα Λόλη, Τάσο Μαντζαβίνο, Ναταλία Μελά, Λουίζα Μίσσιου, Εμμανουήλ Μπιτσάκη, Χρήστο Μποκόρο, Βάλλυ Νομίδου, Κώστα Παπανικολάου, Ηλία Παπανικολάου, Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλο, Εδουάρδο Σακαγιάν, Βαρβάρα Σπυρούλη, Άννα Μαρία Τσακάλη, Αλέκο Φασιανό, Μαρία Φιλοπούλου.

Σημείωμα επιμελήτριας

Στην ιστορία της τέχνης, το τοπίο, ως είδος, δηλώνει εικονογραφημένες παραστάσεις κάποιου ανοιχτού χώρου, συνήθως φυσικού, τα χαρακτηριστικά του οποίου τον καθιστούν αντικείμενο αισθητικής απόλαυσης για τον άνθρωπο. Οι διαφορετικές γενιές Ελλήνων καλλιτεχνών της Συλλογής εμπνεύστηκαν από την αισθητική των φυσικών και αστικών τοπίων της Ελλάδας και τη διερεύνησαν με επιδεξιότητα στα έργα τους.

Η συγκλονιστική ποικιλία τεχνοτροπιών και μέσων που χαρακτηρίζει τα έργα της έκθεσης επιδεικνύει ότι τα τοπία δεν είναι μόνο αισθητικές αποτυπώσεις ενός τόπου: καθώς οι καλλιτέχνες παρατηρούν, θυμούνται ή ακόμα και εφευρίσκουν τους τόπους που εικονογραφούν, το κάθε έργο παράγει μια δική του, μοναδική αίσθηση του τόπου. Άλλωστε, όπως περιγράφει ο Βρετανός πολιτιστικός γεωγράφος Denis Cosgrove: «Τοπίο δεν είναι μόνο ο κόσμος που βλέπουμε, είναι ένα οικοδόμημα, μια σύνθεση του κόσμου αυτού. Το τοπίο είναι ένας τρόπος θέασης του κόσμου» (Cosgrove, Prospect, Perspective and the Evolution of the Landscape, 1985).

Τα έργα της έκθεσης διαχέονται από τη νοσταλγία του μετανάστη, την περιέργεια του επισκέπτη, την οικειότητα του κατοίκου, τη φαντασία του ιδεαλιστή. Δεν πρόκειται περί σκηνοθετημένης σκηνής: το κάθε έργο συνδιαλέγεται με το τοπίο σα θέατρο μνήμης, που υπάρχει κάπου ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, τις παρουσίες και τις απουσίες και μέσα από το συναίσθημα και το υποσυνείδητο, κι όχι το αμιγώς λογικό, καθώς οι συνθέσεις ζωντανεύουν.

Η βαθιά υποκειμενική εμπλοκή των καλλιτεχνών με τους νοητούς και τους πραγματικούς τόπους που αποτυπώνουν μας θυμίζει ότι τα τοπία υπάρχουν με πολλούς τρόπους και δεν είναι μόνο κάτι που βλέπουμε αλλά και κάτι που βιώνουμε, κάτι που ζούμε μέσα του: άνθρωποι, ζώα, φυτά, ακόμα και μυθολογικά πλάσματα κατοικούν εκεί και διαμορφώνουν τα τοπία που απεικονίζονται ή που είναι το θέμα των γλυπτών που απαρτίζουν την έκθεση. Τα έργα διευρύνουν τις συμβατικές έννοιες της τοπιογραφίας και επεκτείνουν την κυριαρχία της πέραν της επίπεδης επιφάνειας του καμβά για να εισέλθει στο δικό μας χώρο, ζητώντας τη συναισθηματική, σωματική μας συμμετοχή.

Το Πρόγραμμα Φιλοξενίας Ακαδημαϊκής και Επιμελητικής Έρευνας Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου υλοποιείται με την χρηματοδότηση του Ιδρύματος «Η άλλη Αρκαδία» και τελεί υπό την υποστήριξη και αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.