Νίκος Σίσκος: Ένας υβριδικός κόσμος σαν κρυφός κήπος

Ο κόσμος του Νίκου Σίσκου ορίζεται από τις αντιφάσεις του. Μέσα από τα τοπία που επινοεί, που, συχνά θυμίζουν αναγεννησιακές διαφυγές και γκροτέσκους δρυμούς, αναφύονται οι μορφές του: υβρίδια φύλων και ψυχικών καταστάσεων, μαντόνες και τρολ, κερασφόροι ερωτιδείς, παιδίσκες στον κόσμο της Αλίκης των Θαυμάτων, γοργόνες και ανδρόγυνα πλάσματα, σκοτεινά χερουβίμ και αθώοι Κένταυροι. Κατά μία έννοια, ο πληθυσμός στα έργα του Νίκου Σίσκου πηγάζει από μια ημιδιαφανή, αμφίσημη και παραισθησιογόνα ζώνη στο μεταίχμιο ενός λυκόφωτος.

Αυτή η ψευδαισθητική εκδοχή μιας παράλληλης πραγματικότητας δίνει στο έργο του Νίκου Σίσκου τη δύναμη μιας εγγενούς αντίφασης και μιας εξ ορισμού αυτοαναίρεσης. Γιατί η σαρκαστική προσέγγιση θραυσμάτων από τον κόσμο της φαντασίας και του ονείρου, τα προικίζει με ένα σκοτεινό φως και ένα λαμπερό σκοτάδι, σε τέτοιο σημείο ώστε δύσκολα μπορεί κανείς να έχει βεβαιότητες μπροστά σε ένα έργο του Νίκου Σίσκου.

Αυτή άλλωστε είναι και μια προϋπόθεση, βασική και αδιαπραγμάτευτη, για να φθάσει κανείς θεατής μπροστά σε αυτά τα έργα. Αφήνει στην άκρη, σαν στρατιώτης τον οπλισμό του, το πρώτο στρώμα των πολιτισμικών επιχρισμάτων της καθημερινότητας μαζί με τις προκαταλήψεις, τις δεισιδαιμονίες και τις αγκυλώσεις του. Στέκεται ημίγυμνος ως θεατής σε ένα μισοσκόταδο συνειδητότητας και αφήνεται να παρασυρθεί, κοινωνός στο πρωτογενές τοπίο μιας προεφηβικής αθωότητας. Μόνο που σε αυτό το τοπίο η αθωότητα ορίζεται από μια αναβαπτισμένη ερμηνεία ενός ρευστού ερωτισμού και μιας διάχυτης αμηχανίας μπροστά σε ό,τι έχει να κάνει με τη γραμμική, γεωμετρημένη και τετράγωνη εκδοχή του κόσμου.

Σε αυτήν την νεοϊδρυθείσα συνθήκη, τα όρια διαχέονται, αλληλοτέμνονται και ορίζονται υπονομεύοντας αλλά και νομιμοποιώντας αντιθετικά συστατικά τους. Τα φύλα διαθλώνται, η Ιστορία ανακυκλώνεται, τα σύμβολα εξορίζονται και η εικόνα του Ανθρώπου κλονίζεται. Τα όντα είναι διεμφυλικά, ζωόμορφα ή ανθρωπόμορφα, με σάρκα ή αέρινα, ξωτικά, νεράιδες, φαντασιώσεις, ονειρώξεις, εφιάλτες και κολυμβήθρες εξιλέωσης. Προέρχονται από λαγούμια της γης και κουφάλες των δέντρων, είναι αποστάγματα ονειροπερπατημάτων και προβολές νοσηρών αποκυημάτων. Είναι υπερρεαλιστικές ανασυνθέσεις βαθιά καταγωγικών ιστοριών. Και αλληγορικές απλουστεύσεις οιδιπόδειων συσχετισμών.

Αυτή η διάθεση αλληγορίας και παραβολής, δίνει στα έργα του Νίκου Σίσκου την αξία μιας αφήγησης με σχεδόν ίσης δύναμης ιερή και κοσμική ύλη. Διαπνέονται από βέβηλη ευαγγελική ρητορεία και ορίζονται από αγαθή παγανιστική φιλολογία. Είναι κράμα, αμάλγαμα, δίνη και έλικας.

Σαν προεκτάσεις από ταινίες του Tim Burton, με αναιμικές ή εμφανείς συγγένειες με την ποπ κουλτούρα των κόμικς, της εικονογράφησης, του πανκ κινήματος, του pulp fiction, της παραφιλολογίας, του εκλαϊκευμένου παραμυθιού, της λογοτεχνίας του φανταστικού και της ambience music, τα έργα του Νίκου Σίσκου επιδρούν αφυπνιστικά και υπνωτιστικά. Υποβάλλουν και διεγείρουν. Συνθέτουν φαντασίες με κοστούμια του 16ου αιώνα, με ήρωες του Λούις Κάρολ, με αντηχήσεις από την αισθητική των Pierre et Gilles, με κεφάλαια από γερμανικά παραμύθια του Μεσαίωνα και σκιές από Μαντόνες της Αναγέννησης. Αυτός ο υβριδικός κόσμος του Νίκου Σίσκου αποκαλύπτεται σαν ένα παλίμψηστο φαντασιώσεων και σαν ένας διαρκής κήπος κρυφών επιθυμιών που δραπετεύουν.

Νίκος Βατόπουλος

* Από τον κατάλογο της έκθεσης του Νίκου Σίσκου «Epic», Γκαλερί Ena, Αθήνα, 2015.